ΤΟ ΑΤΟΜΟ 

Η ατομική δομή της ύλης, σαν φιλοσοφική ιδέα τουλάχιστον, ξέρομε ότι ξεκίνησε από τον Λεύκιππο και τον Δημόκριτο (4ος αιώνας π.Χ.). Πέρασαν πολλοί αιώνες ώσπου τον 18ο αιώνα ο Λαβουαζιέ (Antoine Laurent Lavoisier), μαζί  με μια ολόκληρη σειρά  άλλων επιστημόνων, επιβεβαίωσαν με πειράματά τους την ορθότητα αυτής της άποψης. 

ΠΥΡΗΝΑΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑ 

Στις αρχές του 20 αιώνα, ο Ράδερφορντ (Ernest Rutherford) κατάφερε να δείξει ότι το άτομο έχει ένα πολύ συμπαγή, όσο και σχετικά πολύ μικρό, πυρήνα ενώ ο υπόλοιπος χώρος του ατόμου φαινόταν κενός. Το βασικό πείραμα που πραγματοποίησε ήταν ο βομβαρδισμός ενός λεπτού φύλλου χρυσού με σωματίδια α (πού σήμερα γνωρίζομε ότι είναι πυρήνες του στοιχείου ήλιο, He) πολύ μεγάλης ταχύτητας. Ενώ λοιπόν τα πιό πολλά από αυτά τα σωματίδια διαπερνούσαν το φύλλο με πολύ μικρές αποκλίσεις, μερικά "γύριζαν" προς τα πίσω. Όπως έλεγε ο ίδιος ο Ράδερφορντ, " ... ήταν το ίδιο απίστευτο σαν να είχες πυροβολήσει ένα τσιγαρόχαρτο με ένα βλήμα 15 ιντσών και το βλήμα να γύριζε κατευθείαν πίσω και να σε χτυπούσε". Ο πυρήνας του ατόμου είναι θετικά φορτισμένος ενώ, κατά τον Ράδερφορντ, ένα πλήθος (αρνητικά φορτισμένων) ηλεκτρονίων γέμιζε τον κενό χώρο. Επρεπε να έρθει ο Μπορ (Niels Bohr) για να βάλει τα ηλεκτρόνια στη "θέση" τους, δηλαδή να περιστρέφονται σε κυκλικές ή ελλειπτικές τροχιές γύρω από τον πυρήνα (το ηλεκτρόνιο είχε ήδη ανακαλυφθεί από τον Τόμσον (Joseph John Thomsosn) λίγα χρόνια πριν). 

Νέα πειράματα, στην 2η και 3η δεκαετία του αιώνα μας, έδωσαν τη νέα πληροφορία ότι ο πυρήνας του ατόμου σχηματίζεται από δυο ειδών σωματίδια: το πρωτόνιο, με θετικό ηλεκτρικό φορτίο (ίσο κατ΄ απόλυτη τιμή με αυτό του ηλεκτρονίου), και το νετρόνιο που έχει σχεδόν την ίδια μάζα με το πρωτόνιο αλλά είναι ηλεκτρικά ουδέτερο. 

Στην δεκαετία του '60 και του '70 έγινε κατανοητό, αρχικά θεωρητικά και κατόπιν επιβεβαιώθηκε και πειραματικά, ότι τα πρωτόνια και τα νετρόνια δεν είναι στοιχειώδη αλλά έχουν εσωτερική δομή: αποτελούνται δηλαδή από μικρότερα σωματίδια που ονομάστηκαν κουάρκ (quark). Τα κουάρκ παρουσιάζονται σε δυο είδη: το άνω (up) κουάρκ και το κάτω (down) κουάρκ. Τα κουάρκ είναι ηλεκτρικά φορτισμένα: το άνω κουάρκ έχει φορτίο +2/3 (σε μονάδες του φορτίου του ηλεκτρονίου που θεωρούμε ότι έχει φορτίο -1. Βλέπε σχετική σημείωση), ενώ το κάτω κουάρκ έχει φορτίο -1/3. Το πρωτόνιο αποτελείται από 2 άνω κουάρκ και 1 κάτω κουάρκ, ενώ το νετρόνιο από 2 κάτω κουάρκ και 1 άνω κουάρκ  

(προσέξτε τα ηλεκτρικά φορτία: πρωτόνιο = 2*2/3-1*1/3=1, νετρόνιο=2*(-1/3)+1*2/3=0)